Tưởng rằng như người đọc chẳng có lúc nào phải đắn đo, và cũng chẳng đến nỗi
có lúc được đưa ra bàn tán, ấy thế mà đã đến lúc mọi việc đều đã đổi thay và
người đọc đã phải tìm đến những cuốn tản văn, và những trang tản văn cũng đeo
đuổi, bám rễ và làm trắc ẩn những nghĩ suy trong tâm hồn người đọc.
Tản mạn được bắt nguồn từ Trung Quốc, thể loại tản văn ra đời để phân biệt với
vận văn và biền văn.
Tản mạn là gì
Tản mạn là tính từ chỉ tình trạng rời rạc, không có sự liên hệ với
nhau, không tập trung. Trình bày tản mạn, thiếu tập trung; những ý nghĩ tản
mạn, không đâu vào đâu.
Văn tản mạn là gì? Tản mạn có nghĩa là những bài viết không phải thơ, từ, ca, phú,
khúc
đều có thể được gọi là tản văn. Song cùng với thời gian, những định nghĩa về
thể loại này cũng đã dần thay đổi.
|
| Sâu bướm hóa bướm khi tưởng như đã kết thúc. Photo: Google |
Theo từ điển thuật ngữ văn học:
Tản văn là loại văn xuôi ngắn gọn, hàm súc, có thể trữ tình, tự sự,
nghị luận, miêu tả phong cảnh, khắc hoạ nhân vật. Lối thể hiện đời sống của
tản văn mang tính chất chấm phá không nhất thiết đòi hỏi có cốt truyện phức
tạp, nhân vật hoàn chỉnh nhưng có cấu tứ độc đáo, có giọng điệu, cốt cách cá
nhân.
Điều cốt yếu là tản văn tái hiện được nét chính của các hiện tượng giàu ý
nghĩa xã hội, bộc lộ trực tiếp tình cảm, ý nghĩ mang đậm bản sắc cá tính tác
giả…
Văn tản mạn là gì
Tản văn là loại văn tự do, dài ngắn tuỳ ý, cách thể hiện đa dạng, đặc
biệt là thể hiện nổi bật chính kiến và cá tính tác giả” (Theo Từ điển thuật
ngữ văn học, Nxb GD, H, 2004, tr.293).
Nếu như so với triết tự từ Trung Quốc thì định nghĩa về thể loại này đã khác
rất nhiều, hiểu một cách đơn giản đó là một loại mỹ văn, hay loại văn thủ thỉ
tâm tình, những chuyện kể tai nghe mắt thấy. Ngay cả ranh giới của các thể
loại như tản văn, tạp văn, tạp bút, tản mạn cũng đã nhoà dần, ngược lại cũng
chính vì điều đó mà tản văn đã không bị gò bó, thậm chí đã nới rộng ranh giới
thể loại, và làm phong phú đề tài chủ đề.
Gần một thế kỉ trôi qua, tản văn bị lãng quên, thậm chí tản văn không hề được
các nhà văn nổi tiếng nhắc đến, đơn giản đó là thể loại chỉ dành cho những nhà
văn không chuyên, những cây bút nghiệp dư, kể lể vài ba câu chuyện nhỏ kết nối
với nhau và bị gắn mác khi nào man mác buồn khi ấy người ta dễ viết tản văn.
Cũng không có một tác giả riêng cho thể loại này, chủ yếu vẫn là các nhà văn,
sau khi đã khám phá các thể loại truyện ngắn, tiểu thuyết, vốn văn bắt đầu
kiệt dần, và tản văn như một thể loại vừa đủ để giãi bày, truyền tải, và đương
nhiên là vẫn phả chất thời sự đời sống đang diễn ra từng ngày. Hoặc đó là
những nhà báo, từ những trải nghiệm đời sống, họ dấn thân vào văn chương thông
qua thể loại tản văn.
Nói điều đó không có nghĩa hạ thấp vị trí của thể loại tản văn, mà sự thực
trong những nhộn nhịp của đời sống hiện nay, trong lúc con người ta đang hối
hả chuyện miếng cơm manh áo, những trang tản văn là lúc lắng lòng lại để cùng
nghĩ về từng giây phút con người bỏ quên hạnh phúc của mình, và bỏ quên nhau,
hay ít nhất nghĩ về cuộc đời ở một tâm trạng thoải mái nhất…
Kỹ năng viết tản văn
Không lâu lắm, chỉ cách đây khoảng chục năm, bản thân ý thức các tác giả cũng
luôn coi nhẹ thể loại này, chỉ là chuyện cỏ cây hoa lá, như dự báo thời tiết
với những Gia Cát Dự của thời hiện đại, và đó là những câu chuyện đơn giản như
đang giỡn. Và chắn chắn phần lớn, nếu không muốn khẳng định là hầu hết những
người viết tản văn lúc bấy giờ là những tên tuổi đã thành danh, những vị cây
đa cây đề, mệt mỏi và cũng chẳng trường sức để theo đuổi những trang tiểu
thuyết.
Còn các nhà văn trẻ vốn vẫn coi tản văn là nơi chốn thổ lộ những chuyện bông
phèng, họ không viết hay đúng hơn là chẳng mặn mà gì thể loại này khi mình
chưa đến độ tuổi nghiệm ra những triết lí cuộc sống từ những điều nhỏ nhặt,
chưa đủ thời gian để buồn, và lại càng thiếu thời gian cà kê chuyện nọ kia. 10
năm trước cái tên tác giả viết tản văn xuất hiện nhiều nhất trên báo chí có lẽ
là nhà văn Băng Sơn, ông viết về Hà Nội với tất cả tình yêu không biết mệt
mỏi, từng gốc cây, ngọn cỏ, cành hoa, đều mang hồn thiêng sông núi trong trang
văn của ông. Và ông ít nhiều đóng đinh cho người đọc, tản văn là những câu
chuyện như thế, kiểu Băng Sơn.
|
| Người biết đủ là người hạnh phúc Photo: Google |
Mặc dù trước Băng Sơn cái tên Hoàng Phủ Ngọc Tường được nhắc đến nhiều cho thể
loại nhàn đàm, mà thực chất là tản văn với 3 cuốn: Nhàn đàm (1997), Người ham
chơi (1998), Miền gái đẹp (2001), đầy ắp vốn sống, vốn văn hóa của một người
tài hoa. Và tản văn được mặc định là thể loại dành cho những nhà văn tên tuổi.
Và điểu đó càng được khẳng định hơn khi lần lượt các giải thưởng của Hội nhà
văn đều được trao cho những nhà văn cao tuổi, năm 2005Tản mạn trước đèn của Đỗ
Chu nhận giải thưởng văn học Hội nhà văn Việt Nam, và đến 2010, Tháng giêng,
tháng giêng, một vòng dao quắm của Y Phương tiếp tục dành giải.
Người đọc, đặc biệt người trẻ, bắt đầu có một cái nhìn khác khác về thể loại
này, tại sao nó lại có sức quyến rũ các nhà văn tài năng, và tại sao một thể
loại bông phèng ấy lại có thể chinh phục những độc giả khó tính nhất, và lại
dành những giải thưởng cao nhất của làng văn.
Tổng kết
Rõ ràng cái thể loại này vẫn đủ sức để dung chứa những câu chuyện xô bồ trong
cuộc sống, và từ chuyện nọ xọ chuyện kia, nhà văn đã tạt ngang tạt ngửa một
cách linh hoạt trong việc cài cắm thông tin văn hóa xã hội vào những xúc cảm
đặc biệt, đồng thời chăm chút từng câu văn, nhả từng chữ để người đọc, đọc
chậm mà không buồn, có lúc phải ngẫm nghĩ, song có khi nhếch miệng cười vì sự
tinh quái của ông nhà văn… già.
Những người trẻ đương nhiên phải suy nghĩ về cái lợi và bất lợi của thể loại
này.
Liên quan tới van tan man la gi,ghi chep tan man la gi,tan man tieng anh la
gi,tan man cuoi tuan la gi,tan man la gi,lang man la gi,tan khau,viet tan man